Szlak pt. "Z historią Polski w tle" – szlak ten prezentuje polskie wątki w historii naszego miasta. Nysa w swojej historii przynależała do różnych państw. Początkowo miasto było częścią państwa polskiego, w wieku XIV stało się częścią Korony Czeskiej, aby po roku 1526 znaleźć się w granicach Monarchii Habsburskiej. Taki stan rzeczy miał miejsce do 1741 r., kiedy to w wyniku I wojny śląskiej, Nysa przeszła pod panowanie pruskie, a następnie niemieckie. Od 1945 r. Nysa znalazła się w nowych granicach Polski. Ale nawet w czasach nie przynależności Nysy do państwa polskiego, związki Nysy z Polską były bardzo silne, o czym można się przekonać spacerując po Nysie szlakiem „Z historią Polski w tle”
W trakcie spaceru tym szlakiem dowiedzą się Państwo m. in. kogo w Nysie odwiedzał podczas swoich wizyt Król Polski Zygmunt III Waza? Gdzie król pruski Fryderyk II omawiał z cesarzem austriackim Józefem II, kwestie dotyczące I rozbioru Polski? Oraz wiele innych ciekawostek i tajemnic związanych z naszym miastem !
❶ Bazylika Mniejsza pod wezwaniem św. Jakuba i św. Agnieszki
Największa i najważniejsza nyska świątynia, która odwiedzana była m.in. przez króla polskiego Władysława IV Wazę, o czym przypomina tablica pamiątkowa wewnątrz świątyni. Pod względem kubatury jest jedną z najpotężniejszych gotyckich świątyń w Polsce. Jej dach o powierzchni 4 tys. m2 zaliczany jest do najbardziej stromych w Europie. Dach pokryty jest dachówką typu mnich i mniszka. Jest orientowany, jego halowy układ daje efekt ogromnej przestrzeni. W środku symboliczne kolumny w ilości 12 po każdej stronie nawy głównej, na kolumnach po 12 szarych opasek kamiennych, natomiast między opaskami po 12 rzędów cegieł. W nawie głównej wisi żyrandol na świece Tinzmanna z 1598 r. Skromny gotycki tryptyk w ołtarzu głównym jest pozostałością po 43 ołtarzach w kaplicach bocznych. W kościele pochowanych jest ośmiu biskupów wrocławskich i jest to największy zbiór nagrobków biskupich po katerze wrocławskiej na Śląsku. W 2009 roku kościół otrzymał tytuł honorowy Bazyliki Mniejszej od Papieża Benedykta XVI, a Prezydent Polski nadał mu tytuł Pomnika Historii. Cenne obrazy Hansa Dürera oraz Michaela Willmanna są ozdobą świątyni. Pierwsza wzmianka w dokumentach o kościele św. Jakuba pochodzi z 1198 roku, kiedy to kościół konsekrowany był przez biskupa Jarosława, księcia opolskiego.
❷ Pałac Biskupi
Powstały w czasach austriackich okazały obiekt, którego budowa trwała ponad 100 lat, a zakończył ją biskup Franciszek Ludwik von Neuburg w 1729 roku. Jest barokową czteroskrzydłową budowlą z dziedzińcem wewnątrz. Na ścianach wewnętrznych dziedzińca pałacu znajdują się trzy osiemnastowieczne zegary słoneczne. Był miejscem spotkania cesarza austriackiego Józefa II i króla Prus Fryderyka II. Dociekliwi powiadają, że ustalono wtedy warunki I rozbioru Polski. Podczas kampanii napoleońskiej mieszkał w nim Hieronim Bonaparte. Po sekularyzacji w 1810 roku stanowił siedzibę sądu. Zniszczony w 1945 roku. Od 1984 roku jest siedzibą Muzeum w Nysie.
❸ Dwór biskupi
Znajduje się w miejscu, w którym w XIII wieku wybudowano zamek biskupi stanowiący pierwszą rezydencję biskupów wrocławskich w Nysie. Zamek nie zachował się do naszych czasów, został rozebrany w 1824 r.
Pozostały tylko zabudowania gospodarcze. Obecny wygląd dworu to przebudowa z XVII-XIX wieku. W pobliżu dworu znajdują się fragmenty średniowiecznych murów obronnych z zachowanymi dwiema basztami.
Obecnie dwór biskupi odzyskuje swój dawny blask, przyciągając turystów i mieszkańców usługami gastronomiczno-hotelarskimi oraz organizacją imprez kulturalnych.
❹ Rynek Solny
Średniowieczny plac targowy, który uzyskał zabudowę barokową dzięki biskupom wrocławskim. Karol Habsburg ściągnął do Nysy jezuitów, którzy mieli podnieść poziom edukacji w mieście.
Jego dzieło kontynuował biskup Karol Ferdynand Waza, królewicz polski, syn Króla Zygmunta III Wazy. Dzięki jezuitom powstał kompleks, który przetrwał do dziś i jest jednym z najpiękniejszych miejsc w Nysie.
Ważnym punktem na Rynku Solnym jest Carolinum. Pierwotnie miał to być uniwersytet, ale przedwczesna śmierć biskupa Karola Habsburga spowodowała, że nie podpisano odpowiednich dokumentów. Ten jezuicki kompleks kształcił znakomite postaci, m.in. Jakuba Sobieskiego czy Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Przyszły polski król przybył na Śląsk podczas potopu szwedzkiego z królem Janem Kazimierzem, który ugoszczony został w pobliskim Głogówku. Ta wspaniała barokowa budowla została częściowo zniszczona podczas oblężenia francuskiego w 1807 roku. Kolegium jezuickie było jedną z najważniejszych uczelni Śląska. Do dziś pełni funkcje edukacyjne.
❺ Plac Paderewskiego
Miejsce, gdzie znajdował się jeden z 10 bastionów tuż przy murach średniowiecznych miasta. Bastion ziemny numer 6 nosił nazwę św. Marii Magdaleny. Był miejscem przetrzymywania jeńców, m.in. Powstańców śląskich.
❻ Kościół śś. Piotra i Pawła
Powstał za czasów biskupa Franciszka Ludwika von Neuburga. Jest wspaniałym działem baroku. Kościół i przyległy do niego klasztor należał do zakonu bożogrobców.
Polichromie iluzjonistyczne autorstwa braci Schefflerów przedstawiają sceny związane z krzyżem, miały oszałamiać i wraz z doskonałą muzyką z organów doprowadzić do powrotu luteran na drogę katolicką.
Kościół powstał ze specjalnych funduszy cesarskich, po podarowaniu protestantom 122 kościołów na Śląsku w dobie reformacji.
❼ Fontanna Trytona
Zbudowana z marmuru sławniowickiego. Powstała na początku XVIII wieku za czasów panowania biskupa Franciszka Ludwika von Neuburg. Była wyznacznikiem dobrych i spokojnych czasów miasta w realiach austriackich, co symbolizuje Tryton dmuchający w róg obfitości w obecności delfinów skierowanych w cztery strony świata. Na fontannie herb z inskrypcją SPQN i data 1701.
❽ Dom Wagi Miejskiej
Renesansowa kamienica powstała na początku XVII wieku. Była siedzibą zarządu administracyjnego Księstwa Nyskiego oraz izbą miar i wag. Pod arkadami znajdowała się waga miejska oraz wzorzec łokcia. Zniszczona podczas wojen napoleońskich i przez Armię Czerwoną w 1945 roku.
W elewację wmurowana kula armatnia na pamiątkę wydarzeń z 1807 roku. W 1966 roku w tysiąclecie państwa polskiego umieszczono tablicę poświęconą ścięciu księcia Mikołaja II.
❾ Ratusz
Pierwszy ratusz wybudowany został w wieku XIV. Rozbudowano go wiek później. To prawdopodobnie tutaj odbyły się rokowania pomiędzy poselstwami z Polski, Czech i Węgier w 1474 roku. Brał w nich udział m.in. Jan Długosz, który opisał ten fakt w swoich Kronikach.
W swojej historii często ulegał zniszczeniu, np. w 1590 roku z powodu trzęsienia ziemi. Po zajęciu miasta przez Prusy król Fryderyk II nakazał jego rozebranie, pozostała tylko ok. 90- metrowa wieża. Jej los został przesądzony w 1945 roku, kiedy to prawie całkowicie uległa zniszczeniu. W 2008 roku zakończono budowę nowej wieży wzorowanej na pierwowzorze. Jej wysokość to 78 metrów wraz z iglicą i stanowi znakomity punkt widokowy na całe miasto.